Bf 109G-6, SNP (Słowackie Powstanie Narodowe); Serial: W. Nr. 161725, Baza Tri Duby, Wrzesień 1944 r.
Kamuflaż wykonał -313- Paegas | Pobierz Stąd

Korzenie Słowackiego powstania narodowego (Slovenské národní povstání, SNP) sięgają 1943 roku. W tamtym czasie Słowacja istniała pod postacią Państwa słowackiego (Slovenský štát) — faszystowskiego reżimu lojalnego wobec III Rzeszy zarówno politycznie, jak i militarnie. Słowaccy żołnierze oraz lotnicy aktywnie uczestniczyli w kampanii na froncie wschodnim, jednak niemieckie porażki pod Stalingradem i w bitwie na Łuku Kurskim postawiły pod znakiem zapytania niemiecko-słowacki sojusz. Ponieważ sytuacja Niemiec stawała się coraz gorsza, niezgoda w słowackich szeregach była coraz większa, skutkiem czego było powstanie kilku grup opozycji wśród słowackich oficerów. W 1943 roku skontaktował się z nimi Edvard Beneš, lider czeskiego rządu na uchodźstwie, chcąc tym samym podłożyć podwaliny pod ewentualne powstanie Słowaków, które byłoby dla Armii Czerwonej nie tylko pomocą w wyzwalaniu Europy Wschodniej, ale także w uwolnieniu Słowacji od wpływów III Rzeszy, co skutkowałoby potwierdzeniem statusu tego państwa jako sympatyzującego z aliantami — był to klucz do powojennej odbudowy zjednoczonej Czechosłowacji.

Słowacki Bf 109 G2 R6

Przygotowania do insurekcji rozpoczęły się w marcu 1944 roku, w momencie przejęcia dowodzenia nad powstaniem przez ppłk. Jána Goliána. Uzbrojenie oraz amunicja były składowane w przeróżnych miejscach rozsianych na terenie wschodniej oraz środkowej Słowacji, w których to zanotowano zwiększenie aktywności partyzantów. Głównym planem nie było tylko przejęcie kontroli nad większym obszarem państwa w jak najkrótszym czasie, lecz także zdobycie oraz utrzymanie przełęczy karpackich znajdujących się przy wschodniej granicy Słowacji. Miało to pozwolić na przedarcie się Armii Czerwonej na tyły niemieckich jednostek znajdujących się na obszarze wschodnich Karpat, zmuszając je do kapitulacji i tym samym oszczędzając Słowację od nadmiernych zniszczeń spowodowanych przeciągającymi się walkami. Cel miał być osiągnięty przy pomocy dwóch oddziałów Wschodniej Armii Słowackiej, którą dowodził pułkownik Viliam Talský. Golián oszacował, że tylko ok. 20% oficerów armii słowackiej było wciąż lojalnych rządowi, dzięki czemu nie przewidywał on żadnych przeszkód związanych z rozpoczęciem powstania.

Jednakże zwiększona działalność partyzantów zaalarmowała słowacki rząd, gdy broniące go jednostki nie były w stanie odeprzeć natarcia buntowników. Po ich akcji z dnia 27 sierpnia 1944 roku, która doprowadziła do zabójstwa 30 niemieckich żołnierzy w miejscowości Martin, niemiecki wysłannik znajdujący się w Bratysławie, stolicy Słowacji, zażądał zbrojnej interwencji armii niemieckiej w celu stabilizacji sytuacji w państwie. Około 40 000 niemieckich żołnierzy, wliczając w to kilka elitarnych jednostek Waffen-SS, dnia 29 sierpnia 1944 roku wkroczyło na teren Słowacji. Golián nie spodziewał się obecności takiej armii, lecz było zdecydowanie za późno, aby się wycofać. 29 sierpnia o godzinie 20:00 Golián wysłał zakodowaną wiadomość do wszystkich jednostek w celu rozpoczęcia powstania. Następnego dnia rebelianci zabezpieczyli i ustalili Bańską Bystrzycę jako lokalizację ich głównej siedziby. Ponad 47 000 żołnierzy zostało zmobilizowanych na terenach środkowej Słowacji (liczba ta zwiększyła się ostatecznie do 60 000). Liczne wozy bojowe zostały skonfiskowane, wliczając w to lekkie czołgi LT-38, LT-35, LT-40 oraz kilka niemieckich czołgów i stanowisk artylerii. Golián szacował, że jego siły są wstanie stawić czoło Niemcom przez okres dwóch tygodni.

LT. vz. 38 (Pzkpfw 38(t)) słowackiej armii

Jednak zrządzeniem losu płk Talski zawahał się, by dać sygnał do rozpoczęcia powstania. Zamiast podjąć decyzję o zmobilizowaniu Wschodniej Armii Słowackiej do zajęcia górskich przełęczy przyleciał do Polski, aby skonsultować obecną sytuację z radzieckim marszałkiem polnym Iwanem Koniewem. Oba słowackie oddziały zostały pozbawione przywództwa i w tym chaosie oba zostały szybko rozbrojone przez nacierających Niemców praktycznie bez żadnego oporu. W ten sposób rebelianci utracili dwie najsilniej opancerzone jednostki oraz pozwolili Niemcom na przejęcie kluczowych przełęczy. Dodatkowo pełne oddziały Sił Powietrznych Słowacji znajdujące się we wschodniej Słowacji zostały przeniesione na tereny kontrolowane przez Sowietów, pozostawiając za sobą tylko garstkę samolotów (poniżej 40 sztuk). Zostały one zebrane w tak zwanym „Oddziale łączonym” („Kombinovaná letka”), lecz tylko cztery z nich były nowoczesnymi myśliwcami Bf 109 (dwa samoloty Bf 109 G-6 oraz dwa starsze Bf 109 E-4). Pozostałe maszyny były zdecydowanie przestarzałe (takie jak dwupłatowce Avia B.534) lub wcale nie przystosowane do walki (samoloty szkoleniowe lub łącznikowe).

Z dniem 10 września partyzanci objęli kontrolę nad sporym terytorium w centralnej oraz wschodniej Słowacji, włączając w to dwa lotniska — Trzy Dęby i Zolná. Szczególnie Trzy Dęby było istotne ze strategicznego punktu widzenia, gdyż jego pas startowy pozwolił Sowietom na wysłanie samolotów transportowych z zaopatrzeniem oraz amunicją. Sytuacja w powietrzu była na początku krytyczna, lecz zmieniła się na lepsze pomiędzy 15 a 17 września, gdy 1. Czechosłowacki Samodzielny Pułk Myśliwski, wyposażony w myśliwce Ła-5FN, wylądował na lotnisku Zolná. 25 września przybyła kolejna czechosłowacka jednostka — 2. Czechosłowacka Samodzielna Brygada Powietrzno-Desantowa. Obie zostały połączone w siły powstańcze i zostały mianowane 1. Czechosłowacką Armią na Słowacji.

Konwój powstańców przewożący działo przeciwlotnicze

Armia Czerwona nie była jednak w stanie zapewnić wsparcia dla powstańców na czas i radzieckie próby przełamania obrony Przełęczy Dukielskiej (jedna z przełęczy planowanej do obsadzenia i obrony przez Armię Wschodniosłowacką) 10 września poskutkowały ciężkimi stratami oraz swoistą sytuacją patową. Partyzanci komunistyczni, działający na terenie Słowacji, często przejmowali zaopatrzenie zrzucane dla powstańców, którzy z tego powodu odczuwali braki broni, amunicji i zaopatrzenia. Partyzanci działali też niezależnie od dowództwa 1. Czechosłowackiej Armii na Słowacji, uniemożliwiając w ten sposób jakąkolwiek koordynację.

Wkrótce zapanował dyplomatyczny chaos, jako że rząd czeski na uchodźstwie, radzieccy partyzanci oraz rozmaite grupy słowackie spierały się o kontrolę nad powstaniem. Wysiłki Goliána (który został później odwołany przez generała Rudolfa Viesta) na rzecz przywrócenia koordynacji spełzły na niczym. Tymczasem 17 października od strony Węgier Niemcy rozpoczęli wielką ofensywę sił liczących ponad 35 tys. żołnierzy. Równocześnie Stalin wydał rozkaz skupienia działań na Polsce, Węgrzech oraz Austrii, w efekcie pozostawiając powstańców samym sobie.

Pod koniec października oddziały niemieckie odzyskały kontrolę nad większością środkowej Słowacji. 27 października 1944 roku kwatera główna powstańców w Bańskiej Bystrzycy została ewakuowana tuż przez upadkiem powstania, a pozostałe siły rebeliantów wycofały się w góry. Golián i Viest zostali zmuszeni do ucieczki, schwytano ich jednak w listopadzie, krótko po czym zostali straceni. W odwecie za wybuch powstania niemieckie Grupy Operacyjne (Einsatzgruppen) rozpoczęły kampanię terroru, pustosząc wsie i dokonując masowych morderstw ludności cywilnej. Pozostałości armii powstańczej rozpoczęły działalność partyzancką i, choć powstanie upadło, znaczna część sił niemieckich wciąż była wiązana walką, co powstrzymywało wykorzystanie ich na innym odcinku frontu. Słowacja została wyzwolona wiosną 1945 roku przez Armię Czerwoną — Bratysława zdobyta została dnia 4 kwietnia 1945 roku.

Author: Jan “RayPall” Kozák

W jednej z nadchodzących aktualizacji, wprowadzimy do War Thunder oznaczenie Słowackich Powstańczych Sił Powietrznych oraz Słowackich Sił Pancernych