M41 Walker Bulldog - ma dostęp do kilku rodzajów amunicji przeciwpancernej: M339, M319 oraz M331A2
kamuflaż został stworzony przez JoKeR_BvB09 | Pobierz Tutaj

Po Pierwszej Wojnie Światowej rozpoczął się szybki proces rozwoju broni pancernej. Z wzrostem grubości pancerza szła też potrzeba stworzenia pocisków mogących go pokonać. W dwudziestoleciu międzywojennym pojawiło się kilka typów pocisków przeciwpancernych, zaś ich rozwój trwa do dziś.

Nabój brytyjskiej 17-sto funtówki, działa, które okazało się pogromcą "Tygrysów" i "Panter"

Początkowo głównym typem amunicji przeciwpancernej były zwykłe pociski przeciwpancerne. Zwykle wykonywano je z twardej stali. Pociski te przebijały pancerz z pomocą energii kinetycznej – przez to musiały być wystrzeliwane z dział o dużej prędkości wylotowej i traciły penetrację z dystansem. Pociski te często utwardzano przez dodanie węgla, co pozwalało na osiągnięcie efektu kruszenia się pancerza. Po przebiciu pancerza pocisk zadawał dalsze obrażenia z pomocą własnej energii. Typowym przykładem tego typu amunicji jest amerykański pocisk M72 kal. 75 mm.

Po tym jednak, jak zaczęto utwardzać pancerze czołgów, zwykłe pociski przeciwpancerne nagle mogły rykoszetować bądź rozpadać się przy kontakcie z pancerzem. Przez to rozpoczęto prace nad pociskami przeciwpancernymi z czepcem. Pocisk tego typu zachowywał się jak zwykły pocisk przeciwpancerny, aczkolwiek chroniony był przed rozpadnięciem się po uderzeniu w cel przez twardy czubek. Przykładowym pociskiem tego typu był pocisk M51 kal. 37 mm.

Pociski P-Panc i P-Panc z Czepcem były skuteczną bronią, aczkolwiek ich nieaerodynamiczny kształt sprawiał, iż szybko traciły skuteczność na dalszych dystansach. Problem ten rozwiązano dodając do pocisku czepiec balistyczny. Czepiec balistyczny, wykonany z miękkiej stali, mocowany był na czubku pocisku, poprawiając jego właściwości balistyczne i aerodynamiczne. Po uderzeniu w cel czepiec balistyczny kruszył się, ale nie miało to wpływu na penetrację pocisku. Pociski te znane były w nomenklaturze wojskowej jako Pociski Przeciwpancerne z Czepcem i Czepcem Balistycznym. Dobrym przykładem tego typu amunicji jest amerykański pocisk M62 kal. 76 mm.

Poza zwiększeniem penetracji skupiano się również na zwiększeniu efektywności pocisku po penetracji pancerza. Badania wykonane w tym kierunku spowodowały dodanie ładunków wybuchowych do pocisków przeciwpancernych. W penetratorze pocisku wywiercano otwór, który wypełniano materiałem wybuchowym. Po przebiciu pancerza zapalnik pocisku powodował detonację ładunku wybuchowego, zwiększając siłę rażenia pocisku. Istniał jednak problem – wywiercenie otworu zmniejszało integralność strukturalną penetratora, co prowadziło do zwiększenia możliwości rozpadu pocisku po trafieniu w pancerz. Ładunki wybuchowe instalowano w ten sposób w pociskach z obydwoma czepcami (jak w niemieckich pociskach PzGr 39 kal. 75 mm, zawierających 18 g materiału wybuchowego), lub w zwykłych pociskach przeciwpancernych, tworząc w ten sposób pociski przeciwpancerno – odłamkowe bądź pociski przeciwpancerno-odłamkowe z czepcem.

Pociski używane w nowoczesnych czołgach

Z powodu ulepszeń pancerzy czołgów rozpoczęto prace nad zwiększeniem prędkości wylotowej pocisków. Początkowo planowano zwiększenie mocy ładunków miotających. Proces ten okazał się być jednak nieekonomiczny ze względu na konieczność zwiększenia średnic pocisków, co pociągnęłoby za sobą zwiększenie rozmiarów dział i zamków dział. Znacznie lepszym rozwiązaniem okazało się zmniejszenie średnicy penetratora. W ten sposób stworzono pociski podkalibrowe z rdzeniem. W tego typu pociskach penetrator odlewany był z bardzo twardego stopu, jak np. węglika wolframu, otoczonego aluminiową powłoką. Pociski te były w stanie wylatywać z lufy ze znacznie większą prędkością, co przekładało się na większą penetrację. Mniejsza masa pocisku i brak wypełnienia materiałem wybuchowym sprawiał jednak, iż tego typu amunicja nie wyrządzała większych szkód po penetracji pancerza. Mniejsza masa pocisku sprawiała również, iż szybciej tracił on prędkość i do tego znacznie gorzej sprawdzał się w wypadku próby przebicia pancerza pochylonego.

Pociski z odrzucanym sabotem były wersją rozwojowa pocisków podkalibrowych. W wypadku nowej amunicji penetrator pozostawał otoczony zewnętrzną powłoką. W wypadku pocisków z sabotem powłoka odrzucana była zaraz po wystrzale sprawiając, iż do celu dolatywał wyłącznie penetrator. Pociski te posiadały jednak takie same wady, jak pociski podkalibrowe – gorsza penetracja przeciwko pancerzowi pochyłemu czy też zmniejszony potencjał do zadania uszkodzeń po penetracji pancerza. Historycznie, pociski tego typu używane były przez armię brytyjską w wypadku dział 17-funtowych - w grze ,jak na razie, jedynym tego typu pociskiem jest M331A2, używany w czołgu M41 Walker Bulldog.

Przekrój naboju kumulacyjnego

Oprócz wspomnianych wcześniej pocisków, w czasie II Wojny Światowej używano również pocisków kumulacyjnych. W pocisku tym wydrążony był otwór, który wypełniano miedzią, mocując przy tym ładunek wybuchowy za otworem. Po uderzeniu w pancerz dochodziło do eksplozji ładunku, zaś miedź koncentrowała energię wybuchu w jednym miejscu. Powstający w ten sposób strumień gorących gazów przetapiał się przez pancerz czołgu, powodując ogromne zniszczenia wynikające z działania energii cieplnej.. Przez to możliwości penetracji pocisków kumulacyjnych nie były zależne od dystansu, co sprawiło, iż używano ich często w wypadku krótkolufowych dział bądź wyrzutni przeciwpancernych używanych przez piechotę (takich jak M10 Bazooka czy Panzerfaust). Niska prędkość wylotowa sprawiała jednak, iż pocisków tych ciężko było używać na dalekim dystansie. Do tego, zastosowanie pancerzy warstwowych i kompozytowych zmniejszyło skuteczność tego typu pocisków poprzez rozproszenie strumienia energii cieplnej przed przebiciem pancerza.

Autor: Jan “RayPall“ Kozák