Ki-84 Ko z 182 Shimbu Tai, kod 8-1, stworzony przez Sick2day	Ki-43 z 248 Sentai, Nowa Gwinea, 1944 stworzony przez Sick2day

Ki-43 w Rabaul wraz z obsługą naziemną

Lotnictwo w Japonii w okresie lat 1930 i 1940 bardzo się różniło od lotnictwa innych państw. Japońskie lotnictwo nie było niezależne; tak jak w Stanach Zjednoczonych, Japońskie siły powietrzne były podzielone na Siły Powietrzne Cesarskiej Armii Japońskiej (Japanese Army Air Force – IJAAF) i Siły Powietrzne Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej (Imperial Japanese Naval Air Force – IJNAF). Podział był bardzo prosty — lotnictwo IJAAF miało na celu wspieranie jednostek naziemnych, natomiast IJNAF wspieranie działania floty, jednak podczas operacji często nie przestrzegano tego podziału. W Japonii nieposiadającej niezależnych sił powietrznych i z limitowanym budżetem na rozwój lotnictwa wojskowego, rozpoczęła się rywalizacja pomiędzy lotnictwem armii i floty.

W późnych latach 30. dwudziestego wieku lotnictwo japońskie przeszło wiele zmian w organizacji. Jednostką podstawową było Hiko Sentai, zazwyczaj skracane do Sentai (戦隊). Nazwa pochodziła od słowa Hiko (飛行) znaczącego „powietrze” albo „latać”, Sen znaczącego „wojna” lub „bitwa”, oraz Tai znaczącego „jednostka” bądź „grupa”. W kategoriach zachodnich Sentai było bliskim odpowiednikiem pułku powietrznego i było zwykle dowodzone przez majora. Oficer dowodzący jednostką Sentai posiadał wielką władzę i mógł autonomicznie określić organizację jednostki i jej taktykę, a nawet kryteria potwierdzające zwycięstwa. Doprowadziło to do braku standaryzacji w wielu aspektach IJAAF, ponadto utrudniło to powojenne badania. Na poziomie Sentai jednostka posiadała około 320 mechaników i innych pracowników technicznych, których dzielono i przypisywano do następnego poziomu organizacyjnego. Grupy te były dowodzone przez inżyniera w stopniu porucznika lub kapitana.

Kolejnym poziomem było Hiko Chutaj, słowo Chutaj (中隊) pochodzi od szwadronu kawalerii i oznacza eskadrę. Chutaj dowodzony był przez kapitana i operował jako niezależny oddział wewnątrz Sentai, w sposób podobny do niemieckich Luftwaffe Gruppen.

Następnym poziomem organizacyjnym był Shotai (小隊) – klucz. Chutaj zwykle składał się z trzech lub czterech Shotai, z których każdy miał na stanie trzy samoloty, posiadając w sumie siłę 9-12 maszyn. Shotai dowodzili zazwyczaj młodsi oficerowie (porucznik) lub podoficerowie (sierżant sztabowy). Drugi samolot w kluczu był pilotowany przez doświadczonego podoficera, a trzeci przez pilota w trakcie treningu. Co ciekawe i odróżniające japońskie siły powietrzne od zachodnich odpowiedników, każdy pilot w randze sierżanta lub niższej uznawany był za szkolącego się ucznia.

Ki-61 wraz z pilotami

Poza wyżej opisanymi szczeblami organizacji istniał jeszcze Sentai Hombu (本部) — dowództwo pułku. Major dowodzący Sentai zazwyczaj towarzyszył jednemu z podległych Chutai, ale czasami, wraz ze swoim adiutantem i doświadczonym podoficerem, mógł utworzyć osobny Shotai. Oddział dowodzenia Hombu liczył łącznie około 50 ludzi, którzy odpowiedzialni byli za sprawy związane z administracją, wywiadem, zaopatrzeniem, komunikacją i pomocą medyczną. Ten sposób organizacji dotyczył zwykłych jednostek IJAAF. Specjalistyczne jednostki, jak zwiad czy specjalne jednostki myśliwców, operowały poza normalnym łańcuchem dowodzenia: Dokuritsu Hiko Chutai odpowiadały bezpośrednio przed dowództwem brygady, dywizji, a czasem nawet armii.

Przejdźmy teraz do taktyk walki powietrznej używanych przez lotników Armii Japońskiej. Japonia wkroczyła do wojny w oparciu o standardowy klucz w kształcie litery V używany przez inne nacje. Japoński klucz „V” trzech samolotów był jednak luźniejszy od tego używanego w RAF i zawierał w sobie również różnicę wysokościową. Skrzydłowy po prawej stronie był od lidera o prawie dwa razy dalej aniżeli skrzydłowy po lewej stronie — odstęp wynosił od 30 do 50 metrów. To rozproszenie pozwalało na szybką zmianę formacji na szyk liniowy jeżeli atakowano pojedynczy cel. Możliwa był również zmiana klucza w szereg, jeżeli sytuacja wymagała ataku „nożycami” na szybszego przeciwnika. Taki system walki posiadał swoje wady i zalety; piloci tak bardzo przyzwyczajali się do lotu skrzydło w skrzydło z innymi, iż rzadko używano komunikacji werbalnej; system ten sprawiał jednak, iż awanse w strukturze Sentai często zależały od wzajemnego braterstwa aniżeli zasług w boju.

Ki-84 z pilotami

Pomimo faktu, iż sprawdzona formacja klucza trzech samolotów odniosła sukces w walkach powietrznych nad Chinami, sukces czterosamolotowej formacji „Schwarm”, znanej również jako “Cztery Palce” sprawił, iż Siły Powietrzne Armii wprowadziły go do służby, pożyczając nawet niemiecką terminologię. Jednakże ciężko było wykorzenić stare nawyki I często zdarzało się, iż po rozpoczęciu ataku w stylu „energy fighting” i rozbiciu pary, wielu pilotów wracało do klasycznej walki manewrowej. Taktyka walki manwerowej odniosła tak wielkie sukcesy w początkach konfliktu japońsko-chińskiego, iż ciężko było zaadoptować się do nowych warunków i rozwijać się. Kolejnym powodem niewielkiego sukcesu nowej taktyki było doświadczenie; początkowo liderami par w formacji „cztery palce” mieli być doświadczeni piloci – nowi adepci mieli być obsadzani jako skrzydłowi. Jednakże, w miarę jak wzrastały straty, coraz to więcej młodych i niedoświadczonych pilotów obsadzano w roli liderów. W wielu wypadkach piloci ci nie byli w stanie sprostać tak wielkiej odpowiedzialności – innego wyboru jednak nie było.

Artykuł ten zawiera w sobie jedynie bardzo uproszczony opis organizacji i taktyk używanych przez IJAAF. W obu wypadkach istnieje wiele źródeł rozwijających to, co zamieszczono w tym artykule. Temat japońskiego lotnictwa wojskowego jest bardzo złożony i do pełnego jego zrozumienia potrzebna jest ogromna wiedza; mając to na myśli autor tego tekstu chce serdecznie podziękować historykowi lotnictwa Nicholasowi Millmanowi, bez którego artykuł ten nie powstałby.

https://www.aviationofjapan.com

Autor

Mark Barber, Konsultant Historyczny War Thunder